قصه روابط تاجیکستان و طالبان یک رقم بی‌سروصدا پیش رفته روان است.
برخی از منابع خبری گفته‌اند که وزیر خارجه طالبان از هیات تاجیکستان خواسته که سفارت دوشنبه را تسلیم طالبان نمایند. پیش‌تر آقای ظاهر اغبر سفر جمهوریت در تاجیکستان گفته بود که حاضر به واگذاری سفارت نیست.
تا حدودی چنین می‌نماید که رابطه طالبان و تاجیکستان در حال حاضر بیشتر جنبه استخباراتی و نظامی دارد و طرفین زیاد علاقمند صحبت در باره ابعاد این رابطه نیستند. به‌ویژه به نظر می‌رسد که برای تاجیکستان صحبت در این زمینه ناخوش‌آیند است. بعید می‌نماید که تاجیکستان با طیب خاطر وارد رابطه با طالبان شده باشد. انگار نوعی مجبوریت درمیان است که دوشنبه حاضر نیست در باره‌اش بحث شود.

برداشت من این است که تاجیکستان تحت فشار روسیه و ایران قرار دارد تا روابط خود را با طالبان بهبود بخشد. روسیه و چین تلاش دارند تا با ادغام طالبان در ساختار منطقه‌ای به زعم خود شان مانع احیای نفوذ امریکا در منطقه شوند. اما برای تاجیکستان نزدیکی با طالبان و امتیازدهی به این گروه خطرناک است. روسیه و ایران از موقع قدرت وارد معادلات منطقه‌ای می‌شوند و در صورتی که متوجه خطری شوند، توان پاپس کشیدن و حفاظت خود از خطرهای احتمالی را دارند. تاجیکستان اما در موقعیت ضعیفی قرار دارد و همرز بودنش با افغانستان این کشور را معروض به خطرهایی کرده است که به سادگی قادر به محافظت خود از آنان نیست.

اگر بخواهیم این رابطه را ارزش‌گذاری کنیم، برای تاجیکستان بهتر همان بود که از طالبان دوری می‌کرد و فاصله خود را با این گروه مشکوک و مرموز نگهمیداشت.
اما یک تحلیل و برداشت دیگر هم است که الان زیاد نمی‌توان با اطمینان در مورد آن سخن گفت. آن این‌که سفر امام علی رحمان به امریکا، سفر وزیر دفاع تاجیکستان به پاکستان و بحث‌های اقتصادی‌ای که در آسیای میانه در جریان است و امریکا در عقب آن قرار دارد، می‌توانند کنار هم قرار داده شوند و تلاش تاجیکستان برای برقرار روابط با طالبان را معنا بخشند. انگار تاجیکستان حس می‌کند که یک پروژه بزرگ در حال اجرایی شدن است که نباید از قافله عقب بماند و باید خود را با این روند همسو بسازد. روندی که شکل‌گیری آن از علاقه کشورهای آسیای میانه برای حرکت به سوی دنیای آزاد و تمایل امریکا برای نفوذ در آسیای میانه سرچشمه گرفته است.

در هر حال، من آینده خوبی در نزدیکی طالبان و تاجیکستان برای تاجیکستان متصور نیستم. تاجیکستان بیشتر از همه به حمایت روسیه متکی است. روسیه در موارد زیادی نشان داده که اتکای قابل اعتمادی نیست. اگر یک روند شورشگرانه از جنوب به شمال تشدید شود که هدف آن جنگ ناتو و امریکا در آسیای میانه با چین و روسیه باشد، در خط مقدم این نبرد تاجیکستان قرار دارد و با اتکا یک به یک پایگاه نیروهای روسی. اگر روس‌ها در تبانی با طالبان در هنگام حمله از جنوب به نیروهای خود دستور عقب‌نشینی یا خاموش کردن چراغ‌های سرخ را بدهند، تاجیکستان در آتش تندروان می‌سوزد.

به احتمال زیاد این حرف‌ها بالای دوستان تاجیک ما در تاجیکستان چندان خوش نمی‌خورد. آنان خواهند گفت که شما مشکل خود را حل کنید. به اصطلاح جواب قابل پیش‌بینی آنان به ما این است که اگر شما طبیب می‌بودند، درد خود را درمان می‌کردید. اما از ما گفتن. به قول تاجیک‌های ما میلش!

نورالله ولیزاده