هرچند نخبگان تاجیک برای کشیدن هویت کشور از انحصار یک قوم خاص و شریک ساختن همه‌ی باشندگان این سرزمین در هویت ملی با راه اندازی گفتمان‌ها، مبارزات سیاسی در پارلمان از راه‌های قانونی و اقناعی و فعالیت‌های روشنگرانه کوشیده‌اند، اما بنابر تلاش‌های اغواگرانه‌ی حاکمیت یک‌قومی تا هنوز به نتیجه‌ای قطعی نرسیده‌اند. برای رسیدن به جامعه‌ی ملت - دولت و فراهم‌آوری رفاه و عدالت اجتماعی برای مردم به همه فرزانگان تاجیک و قوم‌های همدرد نیاز است تا گفتمان علمی، فرهنگی و سیاسی را با اشتراک نخبگان همه قوم‌ها برای تغییر نام کشور «افغانستان» به‌ حیث سنگ‌بنای هویت همگانی و تفاهم شده‌ی همه قوم‌ها براه اندازند و از راه اجماع همگانی و ملی بکوشند تا چتر بزرگ هویتی باشند‌گان این جغرافیا را به اتفاق هم برافرازند.

«افغانستان» خواندن این کشور و بر اساس آن «افغان» نامیدن همه شهروندان کشور در حقیقت زیر پا نهادن و انکار هویت‌های ملی دیگران می‌باشد که در این کشور به شکل بومی زیستند و اکنون هم حضور فعال و گسترده دارند. جریان هویت ستیزی و قوم‌محوری افغان‌ها با زدایش همه ارزش‌های معنوی و تاریخی کشور، آرامش روانی و ذهنی جامعه آگاه غیر پشتون به ویژه تاجیکان را برهم زده است.

همین‌گونه هویت من‌ درآوردی «افغانستان» به‌ عنوان نام کشور، ظرفیت تمثیل و بازتاب تمدن، فرهنگ، هویت و تاریخ مردمان این سرزمین را ندارد. تنها در صورت ترکیب آن با خراسان ( خراسان - افغانستان) می‌تواند از پشتوانه‌ای ظرفیت یاد شده برخوردار شود. بزرگترین اشتباه است که تاریخ و تمدن کهن سرزمین‌های باستانی را به هویت سیاسی و قومی گره بزنیم. افغانستان نام قومی است و این نام را از هر زاویه و پهلو تحلیل و بررسی و تعریف کنیم؛ نام قومی است. این نام نه‌تنها ظرفیت احتوای تمدن فربه و تاریخ فاخر اساطیری این سرزمین را ندارد؛ بلکه فاقد مشروعیت ملی و نبود مقبولیت عمومی شهروندان کشور می‌باشد.

افزون بر این مغایر نص و حُکم قطعی آیه ١٣ سوره الحجرات قرآن کریم می‌باشد. گفتمان رسمی هویت سیاسی افغانستان دیگر تهی از محتوی و معنی شده است. این روایت مقبولیت و مشروعیت ندارد؛ هرگونه لجاجت و پافشاری برای بقا و تداوم آن به سُود هیچ‌یک از هویت‌های گوناگون این جغرافیا نیست.
بر اساس همین منطق تاجیکان در این پیوند باید خواهان یک گفتمان جدی منطقی و علمی میان قوم‌ها ‌باشند و تغییر نام کشور را به « خراسان» که به هیچ قومی تعلق ندارد و عامل مهمی در همزیستی مسالمت‌آمیز مردم کشور در روند زیست باهمی فردای شان بد‌انند.

نام ترکیبی «خراسان- افغانستان» نیز می‌تواند یک گزینه باشد؛ چون هم منطق تاریخی و فرهنگی دارد و هم به تعبیر دیالکتیک ترکیب (سنتزِ) از برخورد کُنش (تز) و وا کُنش (انتی‌تز) می‌باشد. بایست هم‌میهنان ما هر نامی غیر قومی را که حاصل یک اجماع راستین ملی- کشوری باشد، در مطابقت با منطق تاریخی و فرهنگی کشور بپذیرند. تا رسیدن به توافق همگانی در پیوند به تغییر نام کشور از واژه «افغانستانی» به‌جای واژه «افغان» به عنوان هویت ملی خود پشتیبانی کنند. چون واژه‌ای «افغانستانی» تعدیل شده‌ی واژه‌ی « افغان» است که با پسوند (ی) نسبتی، نسبت قوم‌های گوناگون را به کشور شان، بیان می‌کند. چنین روی‌کردی منطقی و مبتنی بر واقع‌گرایی و همصدایی قوم‌های کشور می‌باشد.

دستگیر رضایی