لغزش زمین در کوه تپه های حذف شده از پوشش گیاهی بعضی از نواحی افغانستان سالانه از اثر شدت نزولات جوی صورت می گیرد و همچنان این حادثه طبیعی در تمام مناطق جهان به ظهور رسیده و میرسد. لغزش زمین انحراف نا خواسته ای بلوکهای دامنه ای شیب دار نایایدار برهنه از پوشش گیاهی است زما نیکه خاک دامنه ها با آب باران مشبوع می شود و خاک رطوبت سنگین را باخود می گیرد از جای اصلی خود حرکت می کند و در در کوه تپه ها ی شیبی دار نا پایدار خاک لغزش زمین به و قوع می گردد.

عامل اصلی ایجاد حرکت و از هم گسیختگی و ایجاد ناپیداری در بوجود آمدن زمین لغزش، زلزله بوده که با عث ترک برداشتن زمین می شود و هر لحظ امکان رانش آن در ایام نزولات شدید موسمی وجودارد.

پدیده زمین لغزش یا رانش زمین از کوه تبه های شمال شرق شمال و شمال غرب صد ها عصر های پیش صورت گرفته که کول ها و و یا جهیل های طبیعی را تشکیل داده است که مشهورترین آنها کول شیواه شغنان بدخشان به طول جهل 21 کیلو متر و عرض 17 کلیو متر و عمق آن بیشتر 3 متر است. زمین لغزش بزرگی که در سال 1911 میلادی در کوه ناحیه ونج تاجیکستان اتفاق افتاد ، توده ای های گل و سنگ فرو ریخت جلویک رود خانه را بسته شد وسدی طبیعی به وجود آمد، 5 کیلومتر طول و 2 کیلومتر عرض دارد. این سد طبیعی امروز به نام کول سریز یاد می شود.

جهیل های بند امیر میلیون سال پیش به اثر واقعه ای ترکش اهک و رانش زمین در مقابل جریان آب سد گردیده است و آب جهیل ها از سبب آهک بودن سقف جهیل ها به رنگ آبی لا جوردی می درخشند در قسمت از شاخه رود بلخاب از سبب رانش زمین توده ای فروریخت به نام پای جه سد طبیعی تشکیل شده است که حدود یک کیلول متر طول ونیم کیلومتر عرض دارد و این بند طبیعی زیبای خاصی به منطقه بخشیده است.

زیر کشت بردن دامنه کوه و حتی زمین متطح از خطر سیلاب رانش کاسته می شود. رشد پوشش گیاهی در دامنه ها سبب افزایش پایداری خاک می گردد. ریشه نباتات با فرو رفتن در خاک ها ی حساس به لغزش را مانند ستونهایي عمل کرده و با ایجاد شبکه متراکم ریشه ای از بهم پاشیدن قطعه زمین نا پایدار لغزشی جلوگیری می کنند.

مطالعات انجام شده در مناطق جهان نشان داد که پس از قطع درختان وبته ها، افزایش قابل ملاحظه ای در تعداد لغزش ها صورت گرفت دانشمندان نتیجه گرفتند که نا بودی و فساد تدریجی سیتم های تداخلی ریشه درختان و بته ها پس از قطع عامل وقوع رانش بودند.

نقش پوشش گیاهی در جلوگیری از حرکت زمین کا ملاٌ آشکار است یکی از عوامل مهم و موثر در حرکت های توده اي گل یا رانش زمین وجود رطوبت در خاک های حذف پوشش سبز در دامنه ها اتفاق می افتد. بنابراین نباتات با انجام عمل تبخیر و تعرق ودر نتیجه کم کردن ظرفیت نگهداری آب خاک، نقش اساسی در این مورد ایفا می کنند.

نباتات با مصرف بلاي آب و تعرق زیاد در حقیقت عمل زهکشی خاک را انجام می دهند و در نتیجه خاک را از سنگینی آب نزولات سبک نگه می دارند.
یعنی در طی هربارندگی مقداری از بارش توسط برگ گیاهان گرفته شده و قبل از رسیدن به خاک تبخیر می گردد. این مقدار بارندگی از این سبب که در خاک زیاد نفوذ نمی کند. برگ گیاهان در خشکی خاک و متراکم ریشه ای گیاهان در جلوگیری از حرکت شدت زمین موثر می باشد.

همانگونه که در بلا گفته شد ریشه درختان از طریق جذب بخشی از آب زیر زمینی وخشک کردن خاک نقش عمده اي در پایداری دامنه ها دارند. از این جهت گیاهان داری ریشه های عمق تر و با انشعابات بیشتر نقش بهتری در حفظ خاک خواهند داشت. متاسفانه انسان بر اثر تخریب پوشش گیاهی از قبیل تبدیل ساحه سبز دامنه ها را به زمین زرعتی، شهرک سازی و همچنان سرک سازی غیر اصولی و ایجاد تاسیسات ارتباطی نقش مهمی در ایجاد لغزش دارد.

عوامل موثر درو قوع زمین لغزش آب باریک ولسوالی ارگوي بدخشان وقریه خواجه خیر والسوالی رستاق ولایت تخا ر شیب دامنه ای آن بلای 30 درجه است و هم نبود پوشش گیاهی قابل ملاحظه ای که برگ گیاهان آب بارش نگه می داشتد و قبل از سریدن به خاک تبخیر می کردند با عث ایجاد رطوبت بشتر نمی شد و هم میزان حرکت های توده ای خاک رانش را ریشه متراکم گیاهان انبوهه سهل و یا جلوگیر می کرد.

عامل رانش و لسوالی ارگوی ایجاد نا پا یداری عقب تیغه کردنه دامنه تپه که یک عصر پیش نیز را نش رخ داده است و دگر عامل آن فعایت نادرست برخی آدم ها با کسب ناچیز دامنه آن را از پوشش گیاهی شیرین بویه برهنه کرده هستند. عامل آشکار دیگر آن شخم زدن کشت للمی است که در ایام باران شدید زمین شخم شده ی دامنه با عث جذب رطوبت بیشتر باران شده است و خاک دامنه از عدم پوشش گیاهی با آب بارا ن مشبوع شده است و از سبب نا پایداری خاک آن از جای اصلی بیجا شده و حرکت کرد و لغزش هولناک را به داخل دره آب باریک اتفاق داد و توده های گل رانش در مقابل آب رود باریک سد طبیعی را به ارتفاع 50 ـ 80 متر تشکیل داده است. طول خاک سقوط کرده مخلوط باسنگ بالاتر از شش صد متر با ارتفاع 50 متر تپه جدیدی تشکیل داده است که احتمال شکست آن هیچ وجود ندارد.

با پرشدن کول از آب و لب ریز شدن آب کول در آیند مشگل آب نوشید نی، آبیاری کشتزار ، باغ های باشندگان قریه پاین را بوسیله ساخت یک کانال آب گیر از آب کول در آیند نزدیک این کول طبیعی به این طول وعرض و عمق 80 متری یکی از مولد با ارزش محیط زیستی در تلطیف آب و هوای در این منطقه ساحه بدخشان خواهد شد که با فراهم ساختن آب و قابلیت زاد آوری نقش مهمی در بقاء گونه های بی شمار گیهان و جانوران ایفا خواهد کرد و حتی در فصل تابستان بخار آب از این کول معجزه موجب باران های وقفی برای شادابی چراگاه های مراتع منطقه خواهد شد.

تشکیل کول های طبیعی مجزه الهی هستند با خود رهایی و تنهایی را خوش دارند. این کول در آینده با عث ارزش زیستی جنگلی و تامین انرژی برق برای مردم محل و تفریح صید گاه پرندگان و میراث فرهنگی منحصر به فرد را از مهمترین ویژگی های این کول آب باریک در آینده من منحیث یک کارشناس محیط زیست می بینم.

کول ها یکی از شگفت انگیزترین اعجاز طبیعت هستند که نقش بی دیلی در حفظ وحراست از مرغان آبی؛ گیاهان، جانوران و انسان ایفا می کنند. کول ها مهد جایگاه دگرگونی زیستی یاد می شوند که با فراهم ساختن آب و قابلیت زاد آوری رول مهم در دوام زیست گونه های بیشمار گیاهان و جانوران و بخصوص حیوانات وحشی و پرندگان ایفا می کنند. اطرف کول ها سر شار از هم زندگی گیاهی و هم زندگی جانوری هستند. بخاطریکه کول ها روزانه یک مقدار زیاد حرارت هوا را جزب کرده و در اثنای شب آن را دوباره آزاد می کند و بدین صورت از شدت گرمی روز وسردی شب تا حدود کاسته وامکانات زندگی را برای نباتات وحیوانات درمحیط و اطراف خود مساعد می سازد و هم کوه ها را بارور از جنگل و بته های جنگلی می سازد. هستی جنگل ها از بروز رانش، سیلاب ها و برف کوچ ها جلوگیری می کند و هم در تعدیل و تلطیف ساختن هوای یک منطقه رول عمده دارند.

پالیسی قوریه پروری نهال شانی پسته باعث پایداری کوه تپه ها شده و جلوی ریزش یا رانش کوه تپه ها را در موسم بارانهای شدید و پیشگیری از سیلاب های مدهش در منطقه خواهد داشت. بهترین خاک برای کاشت در خت پسته خاک های چسبناک للمی می باشد که رطوبط را به مقدار زیاد وبرای مدت طولانی در خود نگاه می کند.

بهترین خاک برای کاشت در خت پسته خاک های چسبنا ک للمی می باشد که رطوبط را به مقدار زیاد وبرای مدت طولانی در خود نگاه می کند. غرس درختان پسته دامنه را پایدار در مقابل شدت نذولات محلی، رانش دامنه را سهل و جلو گیری می کند، در خت پسته در ارتفاع 900 الی 2000 متر از سطح دریا خوب رشد می کند. اراض نواحی جنوب غربی بدخشان از تیپه های خاکی کوهی تشکیل یافت است و کول شیواه به این ارض طول خود یکی از مولد ترین محیط زیست را در ساحه جنوب غربی بدخشان دوطرف در یای پنچ است و با فراهم ساختن آب هوای معتدل نقش مهمی را در بقای پسته خود رو و گونه های بی شمار بوته ها و گیاهان کمیاب دارویی و حیوانات وحشی ایفا می کند. حتی در فصل تابستان با بخار شدن آب آن مو جب باران های وقفی و کوتا مدت در منطقه شده است که سبب شادابی چراگاه وادی شیواه و هم سبب تازه نگهداشت پسته زار کوه تپه جنوب غرب بدخشان شده است.

مدارک: ویکی پدیا انترنیت از حادثات رانش در جهان.
استفاده مقالات از بی بی سی در مورد رانش ها استفاد از مواد محیط زیست سویدن نقش گیاهان در جلوگیر از رانش.
داکتر یارمحمد « حیدر زاده »
داکتر علوم محیط زیست سویدن

>>>   داکتر صاحب خدا اجرت رابدهد با این مضامین خوب ومفید
ر

>>>   به گل امیری:
مانند داکر صاحب حیدر زاده نهال دوستی پسته بنشان که کام دل بیار آرد
نه اینکه تمام انرژی ووقتت را برای تفرقه وانفصال بکار بندی ،
ر

>>>   ببخشید من یک سئوال داشتم ، آقای داکتر یار محمد کلمهً کول را بکار برده می خواستم خواهش کنم معنی آنرا بنویسید. ممنون

>>>   جواب سوال کننده که گفته اند کول چه معنی دارد.
کول به معنی جمع شدن آب
این کلمه اصطلاحی و کاربرد روزمره گی دارد . مثلا در زمان ریزش باران های فصلی در افغانستان ، در اثر شدت باران و زیادی آب ، در چاله ها و چقری هایی که در جاده ها و کوچه ها و داخل حویلی وجود دارد ، آب جمع می شود. به این نمی گویند که در حویلی آب جمع شده میگویند آب کول شده.
لهذا در مناطق مختلف افغانستان که اکثر کوهستانی و دره یی اند ، چال ها و ذخیره گاه های طبیعی وجود دارد که اکثر زمانی که برف ها آب می شوند اگر در میسر این آب های جاری شده چاله هایی طبیعی وجود داشته باشد ، آب جاری شده از برف و یخ از کوهستان سرازیر و به این چاله ها فرو می ریزند و ذخیر می شوند که همان ذخیره گاه را کول می گویند .
امیدوارم که این معنی درست باشد
ممنون

>>>   این کشور هم به متخصصین ضرورت دارد و هم به روشنگران مانند آقای کل امیری. آقای امیری همیشه مسایل‌سیاسی را به تحلیل و نقد می‌گیرند که این کار شان قابل ستایش است.
تشکر از آقای دکتور حیدرزاده که یک مسله مهم را مطرح کردند. من مطمئن استم که به اشخاص مانند ایشان هیچگاهی در دولت کار داده نمی‌شود.

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است