افغانستان از دیدگاه محیط زیست و رویدادهای طبیعی بنا بر شرایط دشواری امنیتی در یک حالت وضعیت بد و نادرستی قرار دارد و از هر جانب هم میزان آسیب پذیری از عدم موجودیت کادرهای مسلکی و تخصصی در رهبری اداره ها بخصوص اداره مبارزه با حوادث و اداره ملی حفاظت محیط زیست در برخورد با حوادث طبیعی بسیار محسوس است که در نتیجه وقوع حوادث طبیعی هر ساله در برخی از مناطق کشور، باعث تلفات «جانی و مالی» هموطنان به شمول محیط زیست، زراعت و باغات شده است.

از 3 بخش بنیادی و مولفه های اصلی زیست محیطی یعنی «آب، خاک و هوا» که دارای ارزش های حیاتی و اقتصادی می باشند، 2 بخش یعنی :«آب و خاک» به سوی خرابی و در بسیار موارد به نابودی به پیش می روند.

باید خاطر نشان ساخت که خاک عنصر مهم ساختمانی و وظیفوی اکوسیستم زمین بوده و محل زیست برای نبات، حیوانات و گروه های مختلف موجودات ذره بینی می باشد ولی از آن استفاده لازمه صورت نگرفته بلکه با استفاده افراطی از قطع جنگل، چرانیدن تعداد زیاد گله ها در یک ساحه محدود چراگاه، استفاده نامطلوب از زمین های زراعتی، استفاده گیاهان بحیث مواد سوخت، رشد صنعت و تراکم نفوس همه عواملی اند که به صورت غیر مترقبه تخریب خاک را فراهم می سازند.

وضعیت محیط زیست در وطن ما در راستای تغییر اقلیم جهان و گرما بسیار شکنند است. افغانستان کشوری است با آب و هوای خشک و نیمه خشک که در یک کمربند اقلیمی هولناک بدون انجام دادن کار‌های بنیادی و طرح ریزی و برنامه های عملیاتی در بخش اکوسیستم ها بخصوص بخش منابع آبی برای بهبود زندگی امروزه و آینده بی بدیل است درحالیکه از دیدگاه دانش محیط زیست صلاح کیفیت زندگی شهروندان از طریق حفاظت از اکوسیستم های کشور و در نتیجه اصلاح محیط زیست کشور می باشد.

بنابراین ضرورت است تا بنا بر ساختارهای بنیادی، قوانین و دستورهای لازمه و به استاندارد‌های جهانی در کار اداره های مربوط توجه جدی صورت گیرد در غیر آن عوامل و مشکلات مسلکی ناتوانی کاری در رهبری اداره ها بخصوص مبارزه با حوادث، اداره ملی حفاظت محیط زیست وزارت زراعت آبیاری و انرژی و آب باعث افزایش مشکلات بیشتر خواهد شد. بگونه مثال سود جویان؛ مصروف چرا بی رویه گله های خود شکار پرندگان، حیوانات وحش، قطع بی رویه جنگل، کندن ریشه شرین بویه٬ هنگ بد بوی و جمع آوری بی رویه گیاهان دارویی هستند و از فروش آن سود جویان پول ناچیز به جیب می زنند و این سود جویان به این کار ناچیز خود دامنه های روستاها را از پوشش گیاهان محیط زیستی خالی می سازند.

ضمنا باید افزود که نبود نحوه اداره چراه از طرف اداره های مسوول برای رهنمایی چوپانان و پاده بانان و رمه داران عنعنوی در چرانیدن چرش و گردش تعداد زیاد رمه ها و پاده ها در یک منطقه است که باعث کاهش پوشش نباتی٫ فشردگی زمین و کاهش مواد عضوی خاک می شود و در نتیجه حاصلخیزی زمین محل چراه تقلیل می یابد و در حال حاضر در بعضی از نقاط مراتع کشور ما بخاطر چرای بی رویه رمه داران عنعنوی که از آن طرف مرز دیورند در بهار به چرکاه مرتفع کشور می آیند امروز هیچ گیاهی یا چیزی نمی روید و از سبب چرای بی رویه رمه داران عنعنوی کوه ها از وجود پوشش سبز گیاهی خالی شده که دیگر توان نگهداری برف وباران ندارند و موجب بالا رفتن درجه حرارت در منطقه یخچال های طبیعی شده که در مورد می توان از طغیانی شدن دریای آمو و کم شدن دریای هلمند و خشک شدن دریای کابل نام برد.

پیشنهاداتی برای بهبود محیط زیست کشور می شود:
1. روش موثر در کنترل فرسایش ها در دامنه های شیبدار خراشیده شده از پوشش سبز، کاشت گیاهان دانه دار و نباتات در ارایه خدمات بومی می باشد. وجود پوشش سبز در منطقه باعث نفوذ آب در آیایم بارش خاکی شده و دیگر روناب و سیلاب ها به وجود نمی اید، بلکه از وقوع خسارات مالی و جانی در منطقه جلوگیری کرده و باعث نگهداری پوشش سبز، سردی در بلندی ها و نگهداری برفچال ها و یخچال ها طبیعی در قلل می شود و همچنان این برف چال ها حکم مغزنه آب را دارند.

2. ایجاد پروژه های تحفظی خاک و تنظیم آب در نواحی ولایت ها در کوه تپه های آسیب پذیر از طرف کارشناسان اداره حوادث و محیط زیست! البته ایجاد پروژه های تحفظی خاک و تنظیم آب در تپه های خاکی باعث احیای مجدد علف و افزایش چشمه سارها و علفچرها، پیشگیری کاهش اثرات خشکسالی و سایر اثرات مخرب زیست محیطی از و جانب هم برای تشویق کردن جوانان روستایی فقرزده توزیع مواد غذایی در بدل کار، باعث مصروفیت و حتی شغل آنها می شود.

3. مهار رودها با ساختن بندهای کوچک آبی در دره های طویل بروی دریاها باعث باروری کوه ها از پوشش گیاهی اطراف بندها شده و هم باعث جلوگیری سیلاب های موسمی می شود.
قابل یادآوری است که ساخت بندهای کوچک بر علاوه از باروی شدن اطراف آن از گیاهان، زمینه آبیاری صدها هزار هکتار زمین زراعتی را با کشیدن نهرها و ساخت کانال های آبیاری فراهم می سازد و هم می تواند در رشد انکشاف زراعت و حرکت به سوی مصونیت غذایی و خودکفایی کشور در تولیدات محصولات زراعتی و انرژی برق مشکل اکثریت شهروندان حل شود.

4. یکی از طریق جلوگیری رویداهای طبیعی، نحوه اداره چراه است. در نظر گرفتن قواعد و تقویم چراه در چراگاه های مراتع کشور ما از پیش تعیین شده باشد، بهتر است این تقویم با شرایط سالانه چراگاه ساز گار باشد. سلامتی خاک چراگاه در نتیجه یک چرای هدفمند تا حدی زیادی می توان آن را معلومات استراحت طولانی مدت قطعه ای از زمین چرگاه دانست. در صورت اجرای اداره چراه در چراگاه های مراتع بر اساس یک تقویم صورت گیرد در نتیجه سفره های آب های زیرزمینی تغذیه شده و چشمه ها و کاریزها در قریه جات دوباره پر آب می گردد.

5. در اکثریت کشورهای جهان به کمک مالی اداره محیط زیست سازمان ملل در ساحتی که تهدید محیط زیست وجود دارد به حداث و ساخت حوض های مصنوعی در محلات خشک بیابانی می پردازند و محل را با کاشت گیاهی و بته های زینتی، شکوفان، سرسبز و اکوسیتسم آبی را ایجاد می کنند. در حقیقت فضای سبز بخصوص گیاهان و جنگل با افزایش رطوبت هوا و جذب باران، نفوذ آب در خاک و انجام نقض مادر برای چشمه ها و دریاها و نیز استفاده درختان از آب های زیززمینی، نقش مهمی در سازماندهی گردش آب در طبیعت بازی می کند.

6. یکی از راه های پیشگیری، بلند رفتن درجه حرارت زمین، احیا و انکشاف پسته زارها نواحی ولایت های شمال شرق و شمال و شمال غرب است. لازم است که اداره ملی حفاظت محیط زیست در جهت احیا پسته زارها برنامه های لازمه روی دست گرفته و برای اجرای آنها اقدام جدی کند. درخت پسته نبات بومی مناطق شمال شرق و شمال غرب کشور است و نهال آن را می توان بدون شک با اندکی تلاش با کاشت و دانه قوریه آن را پرورش و تکثیر کرد. البته ساحه جنگلی را با برنامه ریزی سختگیرانه به راه انداخت و در دامنه کوه های مناطق شمال شرق و شمال غرب کشور به راحتی رشد می کند و استقامت زیاد به بی آبی دارد و از نزولات آسمانی در رشد خود کمک می گیرد.

باید افزود که پرورش این درخت زیبا ساحات شمال شرق و شمال غرب کشور را پوشش داده و به این شیوه منطقه از فرسایش و ایجاد روان آب ها و خطر سیلاب ها نجات داده می شود.

یگانه راه برون رفت از این معضل ایجاد یک جریان و یا سازمان سبز است که رهبری آن را کادر متخصص محیط زیست طراحه ریزی و مردمان آگاه و روشنفکران را در جهت عملی ساختن سر سبزی کشور بسیج نمایند تا آهسته آهسته سر سبز ساختن مناطق آسیب پذیر شمال غرب و غرب کشور ما « افغانستان » به یک عنعنه ملی در کشور، مبدل شود.

باید یادآوری کرد در صورتیکه ارا‌یه یک طرح جامع پروژه سازی از طرف متخصصان محیط زیست، در نواحی آسیب دیده صیقل و صاف شده از پوشش نباتات و گیاهان امکانات آن موجود است تا کمک سازمان بین المللی حفاظت محیط زیست که بشتر به نام اختصاری « آی یو سی ان » یاد می شود و هدف آن حفاظت از منابع طبیعی در سراسر کره زمین است، معطوف شود.

هموطنان آگاه قلم بدست محیط زیست یعنی زندگی، زندگی خود ما ارتباط با محیط زیست لازم و ملزوم یک دیگر و رشته ناگسیختنی دارند. عملکرد حکومت وحدت ملی در قابل حراست از محیط زیست کشور تقرر فرد غیر مسلکی بحیث رییس این اداره مهم وابسته به حیات بشر موفقیت یک دولت شایسته سالار را در راستای رعایت پایداری توسعه و حفظ محیط زیست را نمی‌توان جستجو کرد. درک صحیح و سالم در بهسازی و باسازی اکوسیستم های کشور ما همراهی و هماهنگی و توجه تمام اداره های و دولتی و نهادها اجتماعی، قوا و حاکمیت را می‌طلبد. آسیب محیط زیست مانند سوراخ زدن کشتی است که حتی توسط یک فرد غیر مسلکی می‌تواند به غرق شدن همه در قعر اقیانوس منجر شود.

بر این اساس هنگامی می‌توان به دولت محمد اشرف غنی نمره‌ای قابل قبول در حفاظت محیط زیست داد که تماهی پیکره دولت وحدت ملی به اهمیت محیط زیست پی برد و قوانین حفظ محیط زیست را رعایت کنند.

هوطنان آگاه و دوست داران طبعیت زمانی که به بحث تغییر آب و هوا افغانستان می رسیم در صورت عدم برنامه دولت پیشگری از گسترش آب و هوای جهان پیامد های ناخوشایندی آن یخچال های طبیعی سلسله کوه هندوکش که با سرعت بیشتر نسبت به حالت طبیعی آنها آب می شوند و باعث بدتر شدن وضیعت کشاورزی و تاثیرات وسیع برد گیاهان و نباتات و حیات وحش و انسان ها می رساند.

یارمحمد حیدرزاده
داکتر علوم در بخش محیط زیست

مهلت ارسال نظر برای این مطلب تمام شده است